Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk (KPZK PAN) powołany został 23 września 1958 r. Pierwszym Przewodniczącym był prof. dr hab. Stanisław LESZCZYCKI (1958 – 1983; w latach 1984 – 1996 – Honorowy Przewodniczący), a następnymi: prof. dr hab. Kazimierz DZIEWOŃSKI (1984 – 1989; w latach 1990 – 1994 – Honorowy Przewodniczący), prof. dr hab. Ryszard DOMAŃSKI (1990 – 1998,   2008 – 2021 – Honorowy Przewodniczący), prof. dr Jerzy KOŁODZIEJSKI (1999 – 2001),  prof. dr hab. Tadeusz MARKOWSKI (2001 – 2018, od 2023  Honorowy Przewodniczący) i prof. dr hab. Tomasz KOMORNICKI od 2019 r.

Istotną rolę w działaniach na rzecz powołania KPZK PAN odegrał jego pierwszy sekretarz naukowy – prof. dr hab. Antoni KUKLIŃSKI.

Sekretarzami Naukowymi Komitetu byli: prof. dr hab. Antoni KUKLIŃSKI (1958 – 1967); prof. dr hab. Stanisław HERMAN (1967 – 1989); dr Marek POTRYKOWSKI (1990 – 1995); dr Andrzej MALINOWSKI (1996 – 2007); dr Wojciech DZIEMIANOWICZ (2007 – 2010); dr Dominik DRZAZGA (2011 – 2014); dr Paulina LEGUTKO-KOBUS (2015 – 2022), mgr Barbara SZEJGIEC-KOLENDA  (od 2023).

Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN jest jednym z  komitetów problemowych działających przy Prezydium PAN.  Komitety problemowe powoływane są w celu wykonania określonych zadań naukowych. Do zadań Komitetu należy prowadzenie działalności naukowo-badawczej i konsultacyjnej dotyczącej: polityki regionalnej i polityki przestrzennego zagospodarowania kraju w trzech wymiarach polityki spójności Unii Europejskiej oraz instytucjonalno-prawnych aspektów planowania zintegrowanego w układach funkcjonalno-przestrzennych na poziomie europejskim, krajowym i regionalnym.

Skład Komitetu jest celowo dobranym zespołem naukowców – ekspertów, a także reprezentantów urzędów administracji państwowej. Rolą Komitetu jest integracja środowiska naukowego oraz praktyki, zainteresowanych problematyką zagospodarowania przestrzennego kraju. Struktura organizacyjna Komitetu jest dostosowana do merytorycznego charakteru realizowanych badań i ekspertyz naukowych. Składają się na nią zespoły zadaniowe.

Komitet, jako stały organ Akademii działający bezpośrednio przy Prezydium PAN, pełni w znaczącej mierze funkcje doradcze i opiniodawcze. Działalność w zakresie doradztwa ma szczególne znaczenie w funkcjonowaniu KPZK PAN. Jej przejawem jest opracowywanie ekspertyz, ocen i opinii naukowych dla organów administracji państwowej odpowiedzialnych za europejską politykę spójności, planowanie zagospodarowania przestrzennego, politykę regionalną i miejską, rozwój obszarów wiejskich, ochronę środowiska i infrastrukturę. Prace Komitetu ukierunkowane są także na nawiązywanie długofalowej współpracy z wybranymi instytucjami administracji publicznej w przedmiotowym zakresie. Komitet podpisał porozumienie z  Ministerstwem ds. Rozowju  (w dn. 24 lipca 2009 r.), dotyczące obustronnej współpracy w zakresie polityki rozwoju oraz planowania i zagospodarowania przestrzennego,  z Głównym Urzędem Statystycznym (w dn. 14 grudnia 2011 r.) dotyczące współpracy w zakresie badań regionalnych i zagospodarowania przestrzennego oraz ze Stowarzyszeniem European Regional Science Association - sekcja polska (Polish Section) (w dn. 26 października 2015 r.) w zakresie wydawania czasopisma Studia Regionalia. Od 2017 r. Komitet prowadzi także stałą współpracę na mocy podpisanego porozumienia z Krajową Izbą Gospodarczą oraz od 2020 roku ze Związkiem Województw RP.

Ważne znaczenie w działalności KPZK PAN pełni również upowszechnianie i wprowadzania do praktyki gospodarczej i społecznej wyników badań naukowych w zakresie problematyki kształtowania zagospodarowania przestrzennego. Odbywa się to w szczególności poprzez organizację konferencji, seminariów, sympozjów i posiedzeń naukowych adresowanych zarówno do środowiska naukowego jak i administracji publicznej oraz podmiotów z praktyki gospodarczej. W obszarze działań Komitetu mieści się również inicjowanie badań naukowych nad aktualnymi problemami z zakresu gospodarki przestrzennej. Komitet upublicznia swoją działalność poprzez trzy serie wydawnicze (Biuletyn KPZK PAN, Studia KPZK PAN, Studia Regionalia), w których publikowane są prace naukowe z obszaru dyscyplin objętych zakresem działania Komitetu.