1.      Przy debatach i decyzjach o zmianie  podziału terytorialnego kraju na jednostki statystyczne NUTS, należy zwrócić uwagę, iż powstały one przede wszystkim w celu dokonywania porównań międzynarodowych w ramach UE. Próba doprowadzenia do ujednolicenia siatki podziałów w skali całej UE, jest więc nierealna ze względu na znaczne zróżnicowanie krajów członkowskich. Z tego też powodu w zakresie NUTS 3 w Polsce (oraz innych jednostek tego systemu) należy dokonać analizy poprawności ich funkcjonowania i podziału starając się utrzymać w miarę możliwości stabilność podziału jednostek i nie dążyć do ich rozdrobnienia. Należy przy tym pamiętać, iż stabilność podziału poziomu NUTS 3 bardzo ma też istotne znaczenie dla prowadzenia rachunków narodowych oraz prowadzenia badań naukowych. Korekta NUTS 3 powinna mieć jedynie merytoryczne uzasadnienie oparte na związkach funkcjonalno-przestrzennych obszarów.

2.      Podejście do zmian NUTS 3 powinno opierać się na podstawowym założeniu o dostosowaniu podziału do realnych zmian społeczno-gospodarczych i funkcjonalno-przestrzennych. Reorganizacja podziału powinna być uzasadniona względami merytorycznymi. Należy wypracować i przyjąć jednolitą koncepcję podejścia do podziału statystycznego w kraju.

3.      Z uwagi na finansowe podstawy funkcjonowania polskich regionów w przyszłości należy dokonać precyzyjnych projekcji funkcjonowania polskiej polityki regionalnej i zewnętrznego wspierania finansowego i uwzględnić w planowanych zmianach NUTS.

4.      Podzielenie obecnego Województwa Mazowieckiego (NUTS 2) na dwie nowe jednostki NUTS 2, tj. M. Stołeczne Warszawa i pozostała część województwa, nie powinna prowadzić do daleko idących zmian (rewizji) w całym systemie NUTS 2 w Polsce. W szczególności, należy podkreślić, iż przejście w systemie statystyki publicznej do tzw. nie-administracyjnych NUTS 2, oznaczałoby rewizję podziału na przedmiotowe jednostki nie tylko na Mazowszu, ale i w innych województwach w Polsce.

5.      Wątpliwe jest wykorzystywanie jednostek statystycznych poziomu NUTS 3 do delimitacji obszarów funkcjonalnych, ponieważ składają się one z kilku powiatów, a – jak pokazuje praktyka planowania – powiaty nie są wystarczająco szczegółową jednostką delimitacji tego rodzaju obszarów.

6.      Podjęcia prac na przebiegiem granic podregionów należy dokonać we współpracy z MRR (w kontekście rozważań nad prowadzeniem polityki regionalnej na poziom NUTS 3); w pracach należy uwzględnić takie kwestie jak: obszary metropolitalne, zespoły miejskie oraz obszary problemowe. Dokonując ewentualnych rewizji delimitacji NUTS, warto wykorzystać  pracę US Poznań dotyczącą dojazdów do pracy. Dyskusja nad zmianą NUTS powinna być również prowadzona z udziałem samorządów wojewódzkich i w kontekście funkcjonowania obszarów metropolitalnych. Postulat dokonywania zmian w systemie jednostek statystycznych, powinien być uznany za zasadny, jedynie w odniesieniu do sytuacji, gdzie dokonywane wcześniej wydzielenia (głównie na poziomie NUTS 3) są ewidentnie nieracjonalne, praktycznie nieprzydatne i mylące w sensie poznawczym – nie odzwierciedlają realnych związków przestrzennych i funkcjonalnych w subregionach. Zmiany granic jednostek NUTS powinny zmierzać w kierunku uwzględniania spójności funkcjonalnej i węzłowości (a nie jednorodności regionów), np. obszary metropolitalne; podział miasta i jego otoczenia na oddzielne jednostki terytorialne jest sztuczny.

7.      Synteza stanowiska KPZK PAN w sprawie zmian podziału terytorialnego w klasyfikacji NUTS

·         należy zachować w miarę stabilny podział, a zmiany dokonywać jedynie w uzasadnionych przypadkach wynikających z przeprowadzonych analiz i badań. Należy przedkładać potrzeby długoterminowego planowania rozwoju nad bieżące;

·         przed przystąpieniem do szczegółowych prac należy opracować kryteria podziału  uwzględniające związki funkcjonalne i węzłowości;

·         należy połączyć rozważania nad kształtem podziału NUTS z rozważaniami nad polityką regionalną i miejską;

·         należy  uwzględnić w propozycjach nowego podziału zmian kompleksowe skutki zmian terytorialnego podziału statystycznego (w tym dla statystyki publicznej)

·         należy utrzymać zbliżoną do obecnego poziomu liczbę jednostek NUTS 3 (konsekwencje w zakresie jakości wyników prowadzonych badań) oraz dokonanie korekt w niezbędnym zakresie, uzasadnionym merytorycznie.

Łódź, Warszawa 25 listopada 2012 r.

Przewodniczący

Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju

Polskiej Akademii Nauk

/-/ prof. zw. dr hab. Tadeusz Markowski